Month: Մարտի 2024

Основными символами Масленицы являются блины, чучело, ряженые и колесо.

Чучело Масленицы

Изготовление и сожжение соломенного чучела – главный обряд Масленицы. Ритуалы проводов Масленицы должны были способствовать тому, что земля даст богатый урожай. По этой причине, чтобы «умаслить» почву, пепел от сожженного чучела развеивали над полями.

В первый день праздника чучело наряжали в женские наряды, носили его на руках, водили вокруг него хороводы и пели. В последний день праздника чучело Масленицы сжигали на огромном костре, разведенном на центральной площади. Таким образом проходило массовое прощание с зимой и встреча весны. Также люди верили, что сожженное чучело унесет с собой все болезни и невзгоды. Даже писали специальные записочки, в которых указывали, какие именно неприятности чучело должно забрать с собой.

Блины

Многие уверены, что блины у славянских народов символизировали солнце и ассоциировались с наступлением теплых весенних дней.

Блины пеклись в каждой избе. Их всегда делали много, для себя и для гостей. По одной из примет, чем больше в праздник будет съедено блинов, тем удачнее и урожайней окажется год.

Ряженые и медведь

Ряженые (Ря́женье, ряжение — обрядовое перевоплощение внешнего облика человека с помощью масок, одежды и других атрибутов) часто сопровождали «поезд» с соломенным чучелом на Масленицу, а также ходили на праздник по дворам и пели. Одним из наиболее популярных персонажей у ряженых был медведь. Человек наряжался в вывернутую шубу, которая означала шкуру медведя, и изображал зверя, который просыпается после зимней спячки. Желая скорее разбудить медведя, люди водили вокруг него хороводы, пели и танцевали. В результате «медведь» просыпался и пытался схватить кого-то из веселящихся. Все это превращалась в игру. Каждый хотел попасть к «медведю» в лапы, поскольку считалось, что это к удаче.

Нарядно украшенный колесный круг

Это один из основных атрибутов масленичных гуляний. Колесо от телеги обвивали цветами и лентами, а затем крепили на шест. Конструкцию под песни носили по улицам всю неделю.

Также с пригорков катали старые зажженные колеса от телег. Согласно примете, счастливый и богатый год ожидает того, чье колесо докатится до дома, ни разу не упав.

***

Լինե՜ր հեռու մի անկյուն, 

Լինե՜ր մանկան արդար քուն, 

Երազի մեջ երջանիկ,  

Հաշտ ու խաղաղ մարդկություն։ 

***

Ե՛տ եկե՜ք… 

Գարնան վարար գետ եկե՛ք 

Անցա՜ծ օրեր, խի՛նդ ու սե՛ր, 

Դարձե՜ք, իրար հետ եկե՜ք։ 
 

Գարունը այնքա՛ն ծաղիկ է վառել, 

Գարունը այնպե՛ս պայծառ է կրկին. 

— Ուզում եմ մեկին քնքշորեն սիրել, 

Ուզում եմ անուշ փայփայել մեկին։ 

Այնպե՛ս գգվող է երեկոն անափ, 

Ծաղիկներն այնպես նազով են փակվում. 

— Շուրջըս վառված է մի անուշ տագնապ, 

Մի նոր հուզում է սիրտըս մրրկում… 

Անտես զանգերի կարկաչն եմ լսում, 

Իմ բացված սրտում հնչում է մի երգ. 

— Կարծես թե մեկը ինձ է երազում, 

Կարծես կանչում է ինձ մի քնքուշ ձեռք… 
 

16-րդ դարից Արցախի իշխանները մելիք տիտղոսն էին կրում։ Մելիք բառացի նշանակում է թագավոր։ Հասկանալի է, որ նրանք թագավոր չէին,
այլ գավառական կառավարիչներ։ Մելիքական պաշտոնը ժառանգական էր։ Մելիքին փոխարինում էր ավագ որդին,իսկ ժառանգ չունենալու դեպքում եղբայրը։ Սակայն ամեն մի նոր մելիք իր պաշտոնը կարող էր ստանալ միայն պարսից շահի հրովարտակից հետո։ Մելիքները պարտավոր էին ժամանակին վճարել պետական հարկերը, մելիքության սահմանները պաշտպանել արտաքին
հարձակումներից, պատերազմի ժամանակ իրենց զորքով ներկայանալ շահին։ Մնացած հարցերում նրանք ինքնուրույն էին։
Մելիքներն իրավունք ունեին պատժելու և պարգևատրելու իրենց հպատակներին։ Դատավարության իրավունքը նույնպես նրանց ձեռքին էր։
Մելիքության գյուղերն ունենում էին գյուղացիների կողմից ընտրված
տանուտերեր։ Այդ ընտրությունը հաստատում էր մելիքը։ Տանուտերը հետևում էր գյուղի կարգուկանոնին, հավաքում հարկերը, դատում մանր հանցագործներին։
Զինվորական պարտադիր ծառայություն
չկար, և մելիքները մշտական բանակ չունեին։
Բայց մելիքներից յուրաքանչյուրը` որպես թիկնապահների, իր մոտ մշտապես պահում էր մոտ 300 զինվորի։ Պատերազմի ժամանակ զենք կրելու ընդունակ բոլոր չափահաս տղամարդիկ պարտավոր էին ներկայանալ մելիքին։
Զորքը ղեկավարում էին մելիքի նշանակած հարյուրապետներն ու հազարապետները։

Было ли, не было — жила старуха. Подоила она свою козу, поставила кувшин на землю, а сама пошла за щепками и хворостом, чтобы огонь разжечь, молоко вскипятить.

Приходит лиса, сует нос в кувшин и начинает лакать молоко.

Старуха набросилась на нее, хвать мотыгой — и отрубила ей хвост.

Бесхвостая лиса отбежала, взобралась на камень и стала упрашивать:

— Бабушка, бабушка, отдай мне хвост! Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Старуха ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне молока.

Лиса идет к корове:

— Коровушка, коровушка, дай мне молока! Отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост. Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Корова ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне травки.

Лиса идет к полю:

— Полюшко, полюшко, дай мне травы: отнесу траву корове — корова даст мне молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост. Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Поле ей в ответ:

— А ты поди принеси мне воды.

Лиса идет к роднику:

— Родничок, родничок, дай мне воды! Отнесу воду полю — поле даст мне травы, отнесу траву корове — корова даст молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост. Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Родник ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне кувшин.

Лиса идет к девушке:

— Девушка, девушка, дай мне свой кувшин! Отнесу я кувшин роднику — родник даст мне воды, отнесу воду полю — поле даст мне травы, отнесу траву корове — корова даст мне молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост.

Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Девушка ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне бусы.

Лиса идет к разносчику:

— Разносчик, разносчик, дай мне бусы! Отнесу бусы девушке — девушка даст мне кувшин, отнесу кувшин роднику — родник даст мне воды, отнесу воду полю — поле даст мне травы, отнесу траву корове — корова даст мне молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост. Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Разносчик ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне яичко.

Лиса идет к курице:

— Курочка, курочка, дай мне яичко! Отнесу яичко разносчику — разносчик даст мне бусы, отнесу бусы девушке — девушка даст мне кувшин, отнесу кувшин роднику — родник даст мне воды, отнесу воду полю — поле даст мне травы, отнесу траву корове — корова даст мне молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост. Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Курица ей в ответ:

— А ты ступай принеси мне зернышек.

Лиса идет к молотильщику:

— Молотильщик, молотильщик, дай мне зернышек! Отнесу зернышки курице — курица даст мне яичко, отнесу яичко разносчику — разносчик даст мне бусы, отнесу бусы девушке — девушка даст мне кувшин, отнесу кувшин роднику – родник даст воды, отнесу воду полю — поле даст мне травы, отнесу траву корове — корова даст мне молока, отнесу молоко старухе — старуха отдаст мне хвост.

Прилажу я его и побегу своих подруг догонять. Не хочу, чтобы говорили: “Где ты пропадала, бесхвостая лиса?”

Молотильщик сжалился над лисой, дал ей горсточку зернышек.

Лиса отнесла зернышки курице — курица дала яичко, отнесла яичко разносчику — разносчик дал бусы, отнесла бусы девушке — девушка дала кувшин, отнесла кувшин роднику — родник дал воды, отнесла воду полю — поле дало травы, отнесла траву корове — корова дала молока, отнесла молоко старухе — старуха отдала ей хвост. Приладила лиса хвост и побежала, своих подруг догнала.

161. Հարցում արտահայտող բառը փոխարինի´րհամապատասխան բառով:

Ինչպիսի՞ արև, 

Պայծառ արև

ինչպիսի՞ օր,

Լավ օր

ինչպիսի՞ առվակ, 

Փոքրիկ առվակ

ինչպիսի՞ հեռուստացույց, 

Մեծ հեռուստացույց

ինչպիսի՞ գիրք, 

Հետաքրքիր գիրք

ինչպիսի՞ մարդ:

Բարի մարդ

162. Պարզի´ր, թե տրված բառակապակցությունների. մեջ ո՞ր բառն է գոյական, ո՞րը` ածական (Ածական անունն առաջացել է ածել բառից: Հին հայերենում ածել նշանակում է ավելացնել, վրան դնել, բերել):

Բարակ բարդի, գանգուր մազեր, առասպելական քաղաք, քառաձի կառք, ստորին շերտ, վերին հարթակ, հեռատես գիտնական:

Ածական—կարմիր

Գոյական-սև

Հովհաննես Թումանյանը հայ ժողովրդի ազգային մեծ բանաստեղծն է։
Ժողովուրդը նրան անվանում է «Ամենայն
հայոց բանաստեղծ»։ Նա ծնվել է 1869թ.
Լոռու Դսեղ գյուղում։ Թումանյանը
գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ,
զրույցներ ու հեքիաթներ, քառյակներ,
պատմվածքներ, ակնարկներ և այլն։
Թումանյանը անսահման հարազատ է
յուրաքանչյուր հայի։ Քանի որ նա գրել է
և՛ մեծերի, և՛ փոքրերի համար, նրա ստեղծագործությունները հայ մարդուն ուղեկցում են իր ամբողջ կյանքի ընթացքում։
Մի մանուկ ծնվեց Լոռվա Դսեղում…
Տարիներ հետո նա պիտի դառնա
Մի ժողովրդի ազնիվ կենսագիր…
Պարույր Սևակ
Թումանյանը անսահման հայրենասեր մարդ և բանաստեղծ
էր։ Նա իրենն էր համարում հայրենիքի և՛ վիշտը, և՛ ուրախությունը։
Հայ անվանի գրող Ավետիք Իսահակյանը իր հուշերում պատմում է մի դրվագ Թումանյանի կյանքից։ Նա ներկայացնում է
իրենց այցելությունը Անի։ «Մոտենում ենք Անիի հոյակապ
պարիսպներին,– գրում է Իսահակյանը,– Օհաննեսը հուզված է,
ոչինչ չի ասում, միայն արագացնում է քայլերը՝ հայացքը շարունակ
պարիսպներին։ Նա հիացմունքով դիտում էր ամեն մի բեկոր արվեստի կնիք կրող։ Լուռ, մտասույզ թափառում էր անցյալի հետ
ներքին խոսակցությամբ տարված, կանգնում էր հրաշակերտ
շենքերի առաջ, հայացքը լարած նայում էր սյուներին, կամարներին, քանդակներին, ապա աչքերը գոցում, կարծես մի
երաժշտություն էր լսում` ոչ սովորական, ոչ այս աշխարհից։
….Երբ պարիսպներից դուրս էինք գալիս արդեն, Օհաննեսը
վերջին անգամ նայեց Անիին և ասաց. «Ինչքան մարդ պիտի
անբան-անասուն լինի, որ ձեռք բարձրացնի այս հրաշալիքների
վրա։ Մի՞թե այս գեղեցկությունը պիտի մեռնի առանց հետք
թողնելու հայկական և ուրիշ ժողովուրդների արվեստի վրա»։

«Հովհաննես Թումանյան»Ավետիք Իսահակյանի հուշերից

Լոռիում եմ. Սարոյի, Սաքոյի, Անուշի հայրենիքում. Օհաննեսի հետ,
նրա հարկի տակ: Ի՜նչ կար ավելի քաղցր, քան այդ ժամերը: Օհաննեսի
հետ շրջում ենք Դսեղ գյուղում, նրա շրջակայքում: Հին, հնադարյան
գյուղ է Դսեղը, ամեն կողմում` անցյալի բեկորներ: Գնում ենք գերեզմանատուն. այցելում ենք Օհաննեսի հոր շիրիմին. Օհաննեսի աչքերն
արցունքոտվում են. ութ տարի է անցել հոր մահից, բայց վիշտը չի անցել:
Եվ նորից պատմում է նա ինձ իր սքանչելի հոր մասին. ազնվական,
բարի, սիրող սրտով մարդ, բանաստեղծական հոգով:
«Ինչ որ կա իմ մեջ լավ բան՝ հորիցս է», — ասում է նա:
Գնում ենք բարձրաքաշ Ս. Գրիգորի հոյակապ վանքը տեսնելու, մեր
միջնադարյան ճարտարապետության մի փառավոր կոթող:
Գնում ենք լիճը տեսնելու, որ դսեղցիները, լոռեցուն հատուկ չափազանցությամբ, ծով են կոչում: Բարձրանում ենք մի զառիվեր,
որտեղից սկսվում են Մարցի չքնաղ անտառները:
Օհաննեսի մանկության և խաղերի վայրերն են սրանք:
Ամեն կողմից դեպի երկինք են մխրճվում լեռնագագաթները. լանջերը՝ անտառապատ, բարձր ժայռերի վրա հսկա ծառեր կան, ավելի
բարձր՝ արծվի բներ: Ձորակներից ծուխ է բարձրանում. հովիվների
բինաներն են, ուր ապրում են աժդահա սաքոները:
…Գյուղի շուրջը բազկատարած շառաչում են «կանաչ, վիթխարի
ընկուզենիները». և արդյոք որի՞ տակ Օհաննեսը օրհնություն ստացավ
գյուղի մեծերից:
Ձիեր նստած թափառում ենք Լոռվա գյուղերում: Գնացինք Օձուն,
Սանահին, Հաղպատ և այլուր:
Շրջեցինք Լոռվա գրեթե մեծ մասում:
«Մի գրողի ճանաչելու համար պետք է լինել նրա հայրենիքում»,-
այսպիսի մի միտք է հայտնել գերմանացի բանաստեղծ Գյոթեն:
Լոռին նահապետական մի ինքնամփոփ աշխարհ է. հեքիաթի,
առասպելի մի վիպաշխարհ, դյուցազնական աշխարհ. նրա ամեն մի
անկյունը՝ ավանդավեպ, ամեն մի քարը՝ խոսող հերոսական անցյալից:
…Քաջությունը, իգիթությունը լոռեցու հատկություններն են: Օհաննեսի նախահայր պապը Լոռվա ձորերի և անտառների նահապետ քաջ
Հովակիմն է՝ Մեհրաբյան-Թումանյան Հովակիմը, որի մասին հոմերական ոճով գրում է Խաչատուր Աբովյանը:
Մի հսկա, ժայռեղեն տղամարդ, որը պաշտպանում է Լոռին անթիվ
հաղթանակող կռիվների մեջ:
Ինքը՝ Օհաննեսը, քաջ մարդ էր, լավ հրացանաձիգ, որսկան:
Երբ շրջում էինք գյուղերում, բոլոր գյուղացիները ճանաչում էին
Օհաննեսին և խորին հարգանքով վերաբերվում նրան: Օհաննեսն էլ
ճանաչում էր գրեթե բոլորին, մանավանդ տարեց լոռեցիներին, զրույց էր
անում նրանց հետ, կատակում Լոռվա համով-հոտով բարբառով:
…Լոռիում Օհաննեսն իր տարերքի մեջ էր: Այս հոյակապ բնության
մեջ, այս՝ ավանդություններով, առասպելներով, հիշատակներով լի
չքնաղ սարերում ու ձորերում նա բազմապատկվել էր կյանքով:
…Դյուցազնական-նահապետական Լոռին իր շքեղ բնությունով, իր
ավանդներով ու սովորույթներով, նրա հինավուրց ժողովուրդն իր
կենսահայացքով, իր ցավերով, նաև իր պայքարով եղան Օհաննեսի
ներշնչարանը: Այստեղից է հորդահոս գալիս Օհաննեսի ստեղծագործության աննախընթաց ժողովրդայնությունը: